“Ватандош” газетаси махсус хизматлар лойиҳаси бўлган эмас!

Америка қитъасида ўзбек тилида нашр этилган дастклабки газета “Ватандош” атрофидаги гап-сўзларни авваллари ҳам эшитган эдим. Ғарб мамлакатларида юрган ва ўзини сиёсий мухолафат аъзоси ҳисоблаган айрим кимсалар ушбу газетанинг таъсис этилиши хусусида билдирган фикрларига “... карвон ўтаверади” мақолини эътиборги олиб, индмасдан юрган эдим. Аммо ...

Аммо Абдураим Пўлатов деган кимсанинг Фейсбук орқали менга қилган мурожаатидаги “МХХнинг “Ватандош” газетасида ҳам ишлаган экансиз” деган даъвосидан сўнг бу хусусда айрим фикрларимни билдиришни лозим топдим. Аввалиданоқ айтиб қўяй: бу газетага МХХ, яъни Ўзбекистон Миллий хавфсизлик хизмати ёки бошқа давлат идораю ташкилотларининг дахли йўқ. Ҳарҳолда, бу ҳақда менга ҳеч нарса маълум эмас. Қуйида  “Ватандош” фаолиятининг дастлабки қадамлари ҳақида билганларимни холисона баён қилишга ҳаракат қиламан.

2011 йилнинг бошлари эди. Мен ўшанда Нью-Йоркда эдим. Тасодифан қўлимга “Ватандош” газетасининг нишона сони тушиб қолди. Уни тўла ўқиб чиқдим, чин дилдан қувондим. Ким бу хайрли ишга қўл урди экан деб, газетининг иккинчи саҳифасида келтирилган маълумот билан танишдим. Унинг таъсисчиси Фарҳод Султон, бош муҳаррири Давронбек Тожиалиев, бош муҳаррир ўринбосари Алишер Айматли эканлигидан хабардор бўлдим.

Бу хушхабар билан ўртоқлашиш мақсадида ўша пайтда АҚШда бўлган танишларимга электрон мактуб орқали мурожаат қилдим. Улар орасида журналист ва ёзувчи Мавлон Шукуров ҳам бор эди. Бу дўстим ўзининг жавоб мактубида шундай деган эди: “янги газета билан ҳамкорлик қилсангиз яхши бўларди. Мен Фарҳод  Султонга сиз ҳақингизда маълумот юбордим. У сизга мурожжат қилса, ёрдамингизни аямайсиз деган умиддаман”.

Фарҳод билан бир неча марта учрашдик. Дастлаб унинг мақсади билан қизиқдим. У билан ҳамкорлик қилишга рози бўлгач, газетанинг қандай бўлиши хусусида батафсил гаплашиб олдик. Унинг Нью-Йоркда яшаб, ишлай бошлаганига ҳали кўп бўлмаган экан. Машина сотиб олиш ниятида тўплаб юрган озроқ маблағини ўзбек тилида газета чиқариш учун  сарфлашга қарор қилибди.

“АҚШда ўнг минглаб ўзбеклар яшайди, аммо она тилимизда даврий нашр йўқ, – деган эди ўшанда суҳбатдошим. – Газета чиқариб, хайрли ишга қўл урай. Бу диёрда кўп йиллардан бери яшаб келаётган ўзларига тинч бўлган ватандошларимиз ҳам четда қараб туришмаса керак”. Айнан ана шуларни, яъни Америкада анча аввал қўним топган юртдошларни деб Фарҳод Султон газетани лотин имлосида чиқаришга қаттиқ туриб олди.

Икки ойдан кўп вақт давомида олиб борилган тайёргарлик натижасида “Ватандош” газетасининг 1-сони 2011 йилнинг 17 мартида, Наврўз байрами арафасида нашрдан чиқди. АҚШнинг бир қатор штатларида ўтказилган Наврўз тантаналари янги нашрнинг тақдимот маросими билан улашиб кетди. Нью-Йорк, Нью-Жерсидаги тадбирларда камина ҳам қатнашиб, “Америка заминида Наврўз” мақоласини тайёрлаган эдим. У газетанинг 2-сонида чоп этилди.

“Ватандош”нинг нашр этилиши Америкадаги зиёли ўзбеклар ҳаётида катта воқеа бўлди. Таҳририятга, Фарҳод номига мактублар, табрикномаю ташаккурномалар кела бошлади. Жумладан, турли давлатларда яшаётган сиёсий мухолафат вакиллари ҳам уни табриклаб, ҳамкорликка даъват этишган эди. Улар газетадан минбар сифатида фойдаланмоқчи эканликларини баён қилишганди.

Аммо “Ватандош” газетаси таъсисчиси нашр йўналиши бошқачароқ эканлигини, унинг мақсади Америкадаги ўзбекларга, айниқса, инглиз тилидаги ОАВга “тиши ўтмайдиганлар”га ўз она тилларида керакли ахборотни, жумладан, улар ҳуқуқий саводхонлигини оширишга қартилган маълумотларни етказишдан иборат эканлигини тушунтиришга ҳаракат қилган эди. Фарҳоднинг ушбу самимий сўзларини тинглашни истамаган мухолифатчилар уни МХХ билан ҳамкорликка айблай бошлашди.

Дастлабки пайтларда “Ватандош”  орқали бундай бўҳтонларга қарши фикр билдириш унинг истаги кучли эди. Лекин биз таҳририятда маслаҳатлашиб, туҳматга эътибор қаратмасликка келишиб олдик. Кимнидир номини тилга олиб, уни реклама қилиш шарт эмас, вақти келиб, ҳақиқат рўёбга чиқади, деган хулосага келдик.

Агар газетани МХХ ёки Ўзбекистоннинг бошқа бой ва кучли идораси очганда эди, таҳририят ҳам, таъсисчи ҳам молиявий жиҳатдан азият чекмасди. Ф.Султон газетанинг учта сонини чиқаргандан сўнг мошинага атаб йиққан пулининг охири кўринганлигини айтган эди. Реклама ҳали жуда оз эди. Чунки янги нашр оммалашишга ва реклама берувчилар диққатини тортишга улгурмаган эди. Америкада кўп йиллардан бери яшаб келаётган ватандошларга қилинган умид ҳам ўзини оқламади. Яъни улардан кутилган молиявий ёрдамдан дарак бўлмади. Шундан сўнг кейинги 10-15 йил ичида АҚШга бориб қолган юртдошларимиз таклифу истакларини инобатга олиб, 4-сонидан бошлаб газетани кирилл алифбосида чоп эта бошладик.

Нашримиз тиражини ошириш илинжида Ўзбекистон ҳаво йўллари миллий авиакомпанияси раисига мурожаат қилишга қарор қилдик. Унга мактуб йўллаб, янги нашр ҳақида қисқача маълумот бердик ва компания газетани сотиб олиб, йўловчилар ўртасида тарқатиш масаласини кўриб чиқишини сўрадик. Аммо ушбу мурожаатимиз жавобсиз қолди. Агар янги нашрни махсус хизматлар қўллаганда, ҳеч бўлмаса шу йўл орқали таҳририятнинг молиявий муаммосини ҳал этган бўлишарди.

Газета бепул тарқатиларди. Америкадаги меҳнат муҳожирларимиз уни сотиб олишлари учун унга “Даракчи” ҳафтаномасига ўхшаш материаллар жойлаштириш ҳақидаги таклифимга Фарҳод рози бўлмади. У ўшанда “мен “Ватандош” савиясини “Даракчи” даражасига тушиб қолишини истамайман”, - деган эди.    

Мен “Ватандош” таҳририяти билан 5 ой давомида ҳамкорлик қилдим. Шу орада газетанинг 4та сонини чиқардик. Шундан сўнг Ўзбекистонга қайтиб келдим. Бу ерда ёзганларим ўзим кўрган, эшитган ва билганларимга асосланган. Бу ҳақда ёзиш шарт эмас деб юрардим. Лекин ўша “бирлик”чининг туҳмати таъсири қилиб, масалага ойдинлик киритишга жазм этдим. Бўлди, бас, энди бу кимсага бошқа қайтмайман. Интернетда ўз сафдошлари ҳақидаги гапларини ўқиб, одам ҳам шунақа бўларканми, деб ҳайқиргим келади.

Тошпўлат Раҳматуллаев